لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

در مناطق شمال شرقی کشور با توجه شرایط آب و هوایی و هم چنین کمبود شدید آب، کشت محصولاتی که نیاز آبی پایین و در عین حال بازده اقتصادی مصرفی آب مطلوب داشته باشند، ضرروری است. این پژوهش در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با دو تیمار نوع سیستم آبیاری شامل، سطحی کرتی (S1) و زیرسطحی قطره ای (S2) و زمان اولین آبیاری شامل، آبیاری مطابق عرف منطقه یا 15 مهرماه (T1)، آبیاری با 15 روز تاخیر (T2) و آبیاری با 30 روز تاخیر (T3)، در سه تکرار در منطقه تربت حیدریه انجام شد. صفات مورد بررسی شامل تعداد گل، وزن گل تازه، شاخص درشتی گل خشک، وزن خشک خامه، وزن خشک کلاله، ارزیابی طعم، رنگ و عطر در هر کرت بود. نتایج نشان داد صفات کمی زعفران (تعداد گل، وزن تازه گل، وزن خشک کلاله، وزن خشک خامه و شاخص درشتی گل) در اثر متقابل روش آبیاری و زمان اولین آبیاری، غیر معنی دار شدند و تنها صفت وزن خشک خامه در سطح احتمال 5 درصد معنی دار شد. نتایج صفات کیفی زعفران (پیکروکسین، کروسین، سافرانال، رطوبت، کپک و کلیفرم کل) در تیمار زمان آبیاری و تقابل تیمار زمان آبیاری در نوع سیستم آبیاری، غیر معنی دار شدند. هم چنین مطلوب ترین مقدار در بین صفات کمی مورد بررسی برای تعداد گل و وزن خشک کلاله در تیمار S1T2، به ترتیب با مقادیر 1/53 عدد گل و 79/0 گرم در یک مترمربع حاصل شد. در بین صفات کیفی نیز، به ترتیب بیش ترین مقدار برای پیکروکسین، کروسین، سافرانال و کلیفرم کل در تیمار S2T1 با مقادیر 1/92، 1/262، 1/33 (حداکثر جذب) و 10733 عدد در هر گرم به دست آمد و بهترین روش آبیاری و زمان آبیاری، سیستم سطحی و زمان 15 روز تاخیر حاصل گردید.

یکی از مهم ترین عوامل طراحی و استفاده از این روش آبیاری قطره ای زیرسطحی، تعیین پیاز رطوبتی تحت تاثیر بافت خاک و مشخصات قطره چکان ها می باشد. به منظور بررسی توزیع رطوبت و شوری خاک و تعیین بهترین عمق نصب لوله آبده و فاصله قطره چکان های آن، خاکی با بافت سنگین (رسی سیلتی)، در مزرعه نیشکر تحت آبیاری قطره ای زیرسطحی با یک ردیف لوله قطره چکان دار موردبررسی قرار گرفت. در این آزمایش از لوله های قطره چکان دار با دبی 2/1 لیتر در ساعت استفاده شد. تیمارهای آزمایشی شامل سه عمق نصب لوله آبده (15، 20، 30 سانتی متر) و دو فاصله قطره چکان ها (50 و 60 سانتی متر) در سه تکرار انجام شد. بیشترین توسعه عرضی و عمقی رطوبت به ترتیب برابر 60 (هر سمت لوله آبده) و 90 سانتی متر در تیمار عمق نصب لوله 20 سانتی متری مشاهده شد. نتایج نشان داد، شوری خاک در لایه 30-0 سانتی متری در طول دوره اندازه گیری (یک سال) روندی افزایشی و در عمق های 60-30 و 90-60 در این دوره روندی کاهشی داشته همچنین به ازای یک دوره مشخص با افزایش فاصله افقی از لوله آبده مقادیر شوری خاک افزایش داشته است. بیش ترین میزان شوری در تیمار مربوط به فاصله 50 سانتی متر بین قطره چکان ها روی لوله آبده و در نقطه ای با فاصله افقی 60 سانتی متر از لوله آبده در لایه با عمق 15 سانتی متری از سطح، معادل 13 دسیزیمینس بر متر بدست آمد. هم-چنین به منظور تخمین رطوبت، روابطی بین فاصله از لوله و مقدار رطوبت خاک در دو جهت افقی و قائم ارائه گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که این روابط در جهت افقی و قائم عمکرد قابل قبولی دارند. درنهایت بهترین عمق نصب لوله آبده و فاصله قطره چکان های آن با توجه به گسترش پیاز رطوبتی و توسعه شوری در خاک به ترتیب معادل 20 و 50 سانتی متر به دست آمد.

آگاهی از مقدار و توزیع رطوبت در آبیاری زیرسطحی در مدیریت آب مزرعه اهمیت فراوان دارد. هدف این پژوهش شبیه سازی توزیع پساب در خاک با درنظرگرفتن اثر جذب ریشه و تبخیر از سطح خاک، تحت آبیاری قطره ای زیر سطحی، بود. بدین منظور، مزرعه ای آزمایشی انتخاب و کاهو در آن کاشته شد تا داده های مورد نیاز از آن جمع آوری شود. ویژگی های هیدرولیکی خاک با استفاده از داده های واقعی پتانسیل ماتریک و رطوبت حجمی خاک تعیین شد. پتانسیل ماتریک خاک در دامنه تانسیومتری به کمک تانسیومتر و رطوبت خاک، به وسیله دستگاه TDR، به دست آمد. برای شبیه سازی از مدل HYDRUS-2D استفاده شد. نتایج شبیه سازی مکانی نشان داد این مدل در نقاط دورتر از قطره چکان ها و با عمق بیشتر ( (RMSE=0.03در مقایسه با نقاط نزدیک به قطره چکان و عمق کمتر (RMSE=0.008) نتایج بهتری ارائه می دهد. نتایج شبیه سازی زمانی نیز نشان داد مدل چهل و هشت ساعت پس از آبیاری (RMSE=0.005) دقیق تر از یک ساعت پس از آبیاری عمل می کند (RMSE=0.029). بدین ترتیب، می توان دریافت، هنگامی که فرایندهای جذب آب به وسیله ریشه و تبخیر فعال است، مدل توانایی مناسبی برای شبیه سازی رطوبت خاک تحت آبیاری زیرسطحی دارد.

به منظور بررسی تأثیر مقدار آب در آبیاری قطره ای زیرسطحی بر کارایی مصرف آب، عملکرد و اجزای عملکرد و تعیین تیمار مناسب آبیاری در سه رقم خرما، آزمایشی به صورت کرت های یک بار خرد شده در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار برای سه سال زراعی (1395-1392) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بهبهان اجرا شد. مقدار آب مصرفی در روش آبیاری قطره ای زیرسطحی در سه سطح بر اساس 75، 100 و 125 درصد نیازآبی در کرت های اصلی و سه رقم نخل خرمای کبکاب، خاصی و زاهدی در کرت های فرعی مقایسه شدند. تیمار 75 درصد نیاز آبی با تولید 674/0 کیلوگرم خرما در ازای مصرف یک مترمکعب آب در صفت کارایی مصرف آب نسبت به دو سطح دیگر آبیاری، برتری معنی داری از خود نشان داد. رقم خاصی با 9/83 خوشچه و 9/2292 میوه در خوشه به تنهایی رتبه نخست و عنوان برتر را به خود اختصاص داد. تیمار 125 درصد نیاز آبی با 1/11 درصد رطوبت، برتر بود و تیمارهای 100 و 75 درصد نیاز آبی با 6/9 و 7/8 درصد رطوبت، رده های بعدی را به خود اختصاص دادند. تیمار 125 درصد نیاز آبی و رقم کبکاب با حجمی معادل 1/11 سانتی مترمکعب در رتبه اول جای گرفت. مدیریت بهینه مصرف آب و کم کردن آن تا مقدار 4/10606 مترمکعب در هکتار در تیمار 75 درصد نیاز آبی موجب صرفه جویی در مصرف آب شده است. اگر مبنای مقایسه میزان آب دریافتی در تیمار 100 درصد نیاز آبی درنظر گرفته شود، استفاده از تیمار آبیاری قطره ای زیرسطحی موجب کاهش مصرف آبی معادل 6/2509 و 2/5019 مترمکعب در هکتار به ترتیب در مقایسه با تیمارهای 100 و 125 درصد نیاز آبی شده است.

هدف این پژوهش بررسی میزان گرفتگی قطره چکان ها توسط ریشه در چهار نوع قطره چکان در آبیاری زیرسطحی چمن اسپرت بود. تیمارهای آزمایشی شامل چهار نوع قطره چکان با آبدهی متفاوت شامل 5/3، 4، 2/2 و 2 لیتر بر ساعت (به ترتیب T1، T2، T3 و T4) بود. تیمارهای آزمایشی در قالب طرح بلوک های کاملاً تصادفی در سه تکرار در مدت دو سال اجرا شد. بافت خاک سایت آزمایشی لوم رس سیلتی بود. شاخص های یکنواختی در ابتدا و انتهای آزمایش شامل شاخص تغییرات جریان (qvar)، ضریب تغییرات ساخت (CV)، ضریب یکنواختی پخش قطره چکان (CU)، یکنواختی پخش آب (EU) و یکنواختی آماری (Us) اندازه گیری شدند. مقدار شاخص EU قطره چکان ها برای تیمارهای T1، T2، T3 و T4 در ابتدای آزمایش به ترتیب برابر 96، 87، 94 و 94 درصد و در پایان آزمایش به ترتیب 79، 19، 45 و 85 درصد بود. در تیمارهای T1 و T4 (قطره چکان های پلاک دار) حدود 4% گرفتگی و در تیمارهای T2 و T3 (قطره چکان های استوانه ای) به ترتیب 24% و 36% درصد گرفتگی قطره چکان توسط ریشه مشاهده شد. قطره چکان های پلاک دار نسبت به قطره چکان های استوانه ای، کارایی بیشتری در برابر گرفتگی توسط ریشه چمن دارند.

در این تحقیق اثر دو سامانه آبیاری قطره ای سطحی و زیرسطحی بر عملکرد و کارایی مصرف آب آبیاری و بازده اسانس گل محمدی در سه سطح آبیاری (100، 70، و 40 درصد مقدار تبخیر تعرق پتانسیل) ارزیابی شد. بدین منظور آزمایشی در قالب طرح کرت های خردشده بر پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمان در ایستگاه تحقیقاتی جوپار در سال های 1391 و 1392 اجرا شد. نتایج نشان داد عملکرد و کارایی مصرف آب آبیاری و بازده اسانس در دو نوع سامانه آبیاری تفاوت معنادار ندارند. بالاترین میزان عملکرد با مقدار 2716.93 کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار 100 درصد تبخیرتعرق پتانسیل و بالا ترین کارایی مصرف آب آبیاری مربوط به تیمار 40 درصد تبخیرتعرق پتانسیل، با میزان 2.14 کیلوگرم بر مترمکعب در هکتار بود. همچنین تیمار 70 درصد تبخیرتعرق پتانسیل بالاترین بازده اسانس را داشت.

یکی از مشکلات پیش رو در توسعه سیستم آبیاری قطره ای زیرسطحی، ایجاد مکش در موقع توقف پمپ، ورود خاک به قطره چکان و نهایتا گرفتگی آنها می باشد. استفاده از پوشش در اطراف قطره چکانها می تواند باعث کاهش مشکل مذکور گردد ولیکن احتمال تغییر پیاز رطوبتی در خاک وجود دارد. هدف از این تحقیق بررسی تاثیر استفاده از دو نوع پوشش ژئوتکستایل در اطراف قطره چکان بر عمق و عرض خیس شده در این سیستم آبیاری می باشد. این تحقیق در لایسسیمتری واقع در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد انجام گردید. برای اندازه گیری جبهه رطوبتی از 5 میله حسگر(Probe)  به طول 60 سانتیمتر استفاده شد. بر روی هر میله ،حسگرهای رطوبت به فاصله 10 سانتیمتری از یکدیگر قرار گرفتند. طرح آماری مورد استفاده در این آزمایش طرح فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی با 9 تیمار در دو سطح (فاکتور) و سه تکرار بود که عبارتند از: فاکتور اول عمق نصب قطره چکان (صفر، 15 و 30 سانتیمتر) و فاکتور دوم نوع پوشش (بدون پوشش به عنوان تیمار شاهد، ژئوتکستایل بافته شده و ژئوتکستایل نبافته). نتایج بدست آمده نشان داد که استفاده از پوشش ژئوتکستایل نبافته نسبت به ژئوتکستایل بافته شده تاثیر بیشتری بر روی پروفیل رطوبتی خواهد داشت. پوشش نبافته میزان عرض خیس شده را از 27 به 37 سانتیمتر در زمان 30 دقیقه و از 37 به 45 در زمان 60 دقیقه افزایش داده است. به طور کلی استفاده از پوشش باعث کاهش عمق خیس شده و افزایش عرض خیس شده در سطح معنی داری یک درصد گردیده است. البته این تاثیرات در پوشش نبافته بیشتر از پوشش بافته شده بود.